3 maja obchodzimy Święto Narodowe Trzeciego Maja, ustanowione w 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Święto Konstytucji 3 Maja obchodzone jest w ramach upamiętnienia uchwalenia Konstytucji w 1791 roku. Po II wojnie światowej zwyczaj obchodów powrócił i trwał do 1946 roku. Wtedy doszło do masowych demonstracji studenckich i w efekcie władze komunistyczne zabroniły organizowania obchodów 3 maja , a 18 stycznia 1951 roku zniosły te Święto. Dopiero 30 kwietnia 1990 roku Sejm RP przywrócił Święto Narodowe Trzeciego Maja. Wówczas odbyły się uroczyste obchody na Placu Zamkowym.
"Witaj majowa jutrzenko, świeć naszej polskiej krainie!". Tymi słowami rozpoczyna się pieśń nawiązująca do wydarzeń sprzed 229 lat. 3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która do dziś nazywana jest Konstytucją 3 Maja. Powszechnie uważana jest ona za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną ustawą regulującą ustrój prawny, obowiązki obywateli oraz organizację władz państwowych.
Według historyków, Konstytucja 3 Maja to ważny element pamięci zbiorowej. Prof. Henryk Samsonowicz uważa, że Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r.
Konstytucja 3 Maja została uchwalona w celach ratowania Rzeczypospolitej. W roku 1772 doszło do pierwszego rozbioru Polski (przez Prusy, Rosję i Austrię). Duża część terytorium kraju została zajęta przez obcych najeźdźców.
Sesja, podczas której uchwalona została Konstytucja odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie. 3 maja 1791 roku w Sali Senatorskiej tłumnie zebrali się senatorowie oraz posłowie (łącznie ok. 500 osób). Król Stanisław August Poniatowski przemawiał tego wieczoru trzykrotnie.
Poniatowski mówił, że dawny ustrój musi zostać naprawiony. Gdy po raz czwarty podniósł rękę, aby zasygnalizować, że chce zabrać głos - zebrani przypadkowo odebrali ten gest, jako przyjęcie dokumentu przez aklamację. Rozległy się okrzyki: "Wiwat Król! Wiwat Konstytucja!". Król złożył od razu przysięgę na Ustawę Rządową.
Konstytucja przede wszystkim, wprowadziła jedność państwa. Oznaczało to, że w kraju miał być jeden rząd, skarb oraz armia. W pierwszym artykule dokumentu określono też dominującą rolę religii katolickiej. Kolejne artykuły stanowiły też o ważności szlachty oraz mieszczaństwa, a także opisywały poddaństwo chłopów wobec szlachty.
Konstytucja wprowadziła też trójpodział władzy. Władza ustawodawcza spoczywała na dwuizbowym parlamencie (Sejm i Senat), funkcja wykonawcza przypadała królowi oraz rządowi, a rola sądownicza została powierzona niezależnym trybunałom.
Konstytucja straciła znaczenie już 24 lipca 1792 roku. Wtedy to Stanisław August Poniatowski przystąpił do konfederacji targowickiej. W 1793 roku przestała obowiązywać jako akt prawny.
Zapraszamy również do obejrzenia krótkiego filmu Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie poświęconego dokumentowi sprzed 229 lat.